WORLDCOOK'S CULINAIRE REIZEN

Tegenwoordig worden de neushoorns in Nepal met uitsterven bedreigd. Ze worden gedood en de grens over gesmokkeld naar India en China. Het neushoornvlees is niet van waarde, maar de hoorns worden tot poeder vermalen en verkocht als een beproefd wondermiddel tegen kaalheid en als lustopwekkend middel.

Nu zijn die neushoorns zelf vrijwel kaal en ze zien er niet ze heel sensueel uit. De kans op succes van die poeders is dan ook nihil, en het is daarom des te triester dat ze er het leven voor moeten laten.

CHITWAN
Van Pokhara in het noorden van Nepal, reizen we naar Chitwan in het zuiden, vlakbij de grens van India. Dit is een vlak gebied en er wonen nog veel wilde dieren, zoals tijgers en neushoorns.
Tussen 1850 en 1948 was Nepal niet open voor toeristen en werd dit gebied alleen bezocht door hooggeplaatste of koninklijke families, die er meestal kwamen om te jagen. Nu waren dat er niet zoveel, dus toen één van hen eens 100 neushoorns doodschoot in een enkel bezoek was dat geen groot probleem: er waren immers veel meer dieren dan buitenlanders in die tijd. Gelukkig mogen de toeristen alleen nog dieren fotograferen tegenwoordig, want de verhouding is totaal omgedraaid en het zou anders snel afgelopen zijn met de stand van de neushoorns.

CABINET PUDDING
Een klassieker, en ouderwets lekker: cabinet pudding. De kleuren doen mij altijd denken aan de chipolata pudding, waar ik als kind met Kerstmis altijd van smulde. Is dat uit de mode geraakt?

TOERISME IN POKHARA
Omdat Pokhara behoorlijk wat toerististen trekt, zijn er allerlei "bezienswaardighden". De tempels slaan we over dit keer; niet alleen willen we de confrontatie niet nog eens aangaan, maar we hebben zelf ook last van een sluimerende tempelmoeheid. Er zijn echter nog genoeg andere dingen te zien: verschillende grotten, een bergbeklimmersmuseum en een waterval. De waterval heet "Devi's fall" en er zijn meerdere verklaringen voor die naam, maar het bord bij de attractie zelf schrijft het toe aan het feit, dat er een buitenlander met de naam David ter plekke ooit is weggespoeld. Tenzij David een soort Pinkeltje was, moet dat in een ander seizoen geweest zijn, want op dit moment staat de waterval nagenoeg droog. Als we de entreegelden voor de hele familie aan waterflessen hadden uitgegeven, hadden we zelf vast een veel grotere waterval kunnen creëren.

RALLY IN DE HIMALYA
Teb, zoals bekend liefhebber van old-timer auto's en andere oude lijken (...), had geluk: op de dag dat wij in Pokhara aankwamen, logeerden daar ook de deelnemers aan de Himalaya-rally. Het was natuurlijk geen toeval, dat ze in de Fishtail Lodge logeerden, net als wij.
De rally rijders hadden wat minder geluk: juist in die week was er een benzine tekort en we zagen in Kathmandu rijen auto's staan, die zich voor de nacht hadden opgesteld, wachtend op benzine; de gemiddelde wachttijd bedroeg namelijk 10 uur. Gelukkig was er ook een zwarte markt, en hebben de doorgaans niet onbemiddelde klassieke-auto-bezitters daar hun dorstige auto's kunnen laven.

ZOVEEL TRAPPEN
Pokhara ligt op 827 meter, in de schaduw van vele majestueuze bergen, zoals de Annapurna II (bijna 8.000 meter) en de Dhaulagiri (meer dan 8,000 meter) De Machhapuchhre of Vissenstaart-berg is met zijn bijna 7,000 meter een van de kleineren, maar door zijn vorm heeft hij tot nog toe kunnen voorkomen, dat een bergbeklimmer zijn vlaggetje op de top plantte.
Wij gaan met een busje naar Sarangkot, een kleine 1.000 meter hoger dan Pokhara, om de zon over de bergen te zien opkomen. Na dat fantatstische schouwspel lopen we naar beneden. Niet onoverkomelijk, maar omdat er een heel lange trap is aangelegd, dalen we eigenlijk een kilometer lange trap af.
De volgende dag kan ik mijn benen niet meer bewegen. De Fishtail beklimmen? Hoe bedoel je?

UITKIJKEN NAAR DE TOEKOMST
Rijden door de bergen is als het leven zelf: slingerend, smal, en in conjuncturele golven. Vanaf de plek waar ik ben, zie ik de weg langs de bergwand kruipen tot hij de hoek omgaat waar ik hem niet meer zien kan. Ik kijk uit naar dat precieze punt, want ik wil weten wat daarachter te zien is. Tegen de tijd echter, dat we daar zijn aangeland, heeft de horizon zich al zo vaak gewijzigd, dat ik mijn nieuwsgierigheid allang vergeten ben en alweer op de uitkijk naar een nieuw punt, waarachter het onbekende ligt. Nooit genoeg genieten van het heden, altijd uitkijkend naar de toekomst.

KINDERARBEID
De kinderen worden niet ontzien in de strijd voor het bestaan. Ze lopen langs de weg, gebukt onder stapels groen. Vanaf een jaar of zes wordt er van kinderen verwacht, dat ze rond 5.30 opstaan, om water te halen voor de mensen en eten voor de dieren die rondom het huis lopen, buffels, koeien en geiten. Tegen de tijd dat ze klaar zijn, tussen 9 en 10 uur, begint school en moeten ze ook nog wat leren. En dan klagen onze kinderen al als ze af en toe een kopje naar de keuken moeten brengen.

AFZIEN
Een groot deel van de toeristen komt naar Nepal om bergen te beklimmen, zware lichamelijke inspanning te leveren, storm, sneeuw en ijs te trotseren, kortom, om af te zien. Ze leggen zich een zelf gekozen lijden op.
De mensen onderweg moeten ook afzien. Ze werken in de brandende zon op het veld, sjouwen grote bossen takken rond op hun hoofd, en enorme bakken met bouwmateriaal. Zij worden door armoede gedwongen tot lijden, wij door ambitie of om aan verveling te ontsnappen. Het is oneerlijk verdeeld. Toch maken de mensen onderweg een redelijk blije indruk, terwijl veel toeristen die wij zagen, nogal eens wat te mopperen hadden, over de afstanden, de toiletten of de kwaliteit van het ontbijtbuffet.
Een recent onderzoek wees uit, dat Bangladeshi, toch het armste volk ter wereld, ook "the happiest people on earth" waren. Zou geld dan toch niet gelukkig maken?

ANNA EN DE GEITEN (2)
Terwijl de anderen aan het raften zijn, verplaatsen Anna en ik ons over de weg. De rivier stroomt niet zo heel snel, en omdat wij een auto bij ons hebben, zijn er heel wat verveelmomenten voor een klein meisje. Daarom stoppen we onderweg bij elke geit die in zicht komt - Anna heeft een plotselinge voorliefde voor jonge geitjes.
De mensen in de omgeving zijn erg aardig, maar spreken geen Engels. Anna is weliswaar ook redelijk aardig, maar ze wil ook graag haar zin hebben en is de Nepalese taal niet machtig. Zij vindt al snel een meer directe manier van communiceren; dat geitje moet en zal ze optillen. Ze loopt gewoon naar één van de vrouwen toe, trekt haar aan de mouw, wijst op het favoriete geitje, stoot een paar onbegrijpelijke klanken uit en strekt haar armen naar voren. En ja hoor, voor ik het weet loopt ze met een geitenbaby in haar armen.
De geiten zijn er niet zo dol op om gedragen te worden en ontsnappen steeds, en aldus herhaalt zich het proces ettelijke keren per stopplaats. Als het raften is afgelopen en we verder gaan, is Anna te vies om aan te raken en ruikt ze zelf als een geit. Desalniettemin vindt ze het hoog tijd dat zij nu gedragen wordt.

ONDERWEG
De derde dag van onze vakantie zijn we onderweg van Kathmandu naar Pokhara, een stadje ten noordwesten van de hoofdstad aan de voet van de Himalaya, een beroemd startpunt voor trekkers van het Annapurna circuit. we volgen het spoor van de rivier die in de diepte loopt. De rivier is maar smal, het smeltwater is niet veel meer en de regentijd nog niet begonnen. In het sijpelende stroompje zijn de stenen goed te zien, die het water daar heeft neergelegd in krachtiger tijden. Ze zijn rond en gladgeslepen en liggen willekeurig rondgestrooid op de rivierbedding. Naarmate we dichterbij Pokhara komen, worden de rots-eieren steeds groter, tot ze uiteindelijk een doorsnede van een paar meter bereiken. Gelukkig heeft de rivier wat meer capaciteit hier, anders was onze raftingtrip nog in het water gevallen!

LEVEN IN DE TEMPEL
In Patan staat ook een Krishna tempel, en daarbinnen is het een leven van jewelste! Krishna houdt blijkbaar wel van dieren maar niet van dieren-offers, en daarom worden de dieren hier gewoon levend, blatend, loeiend en poepend mee naar binnen genomen.
Het plein is vierkant, klein en afgeladen met gelovigen. Geofferd wordt er wel, namelijk bananen met schil en al, waardoor je het idee hebt dat iemand rubber banden aan het verbranden is en de rook prikt in je ogen. Daartussendoor lopen kippen, skoeien en geiten en een schaap ligt op apegapen op de grond. Hij ziet eruit alsof hij zichzelf geofferd heeft. De afval ligt overal, en de stank is overweldigend. Dat Krishna niet van dode dieren hield, werd vast niet veroorzaakt door het feit dat ze zo stonken.

KONINKRIJKEN VAN NEPAL
Nepal heeft vele turbulente tijden gekend wat betreft koningshuizen. Van ongeveer 1200-1769 is de Kathmandu vallei opgedeeld in drie koninkrijken: Kathmandu, Bakhtapur en Patan. En de Kathamandu vallei, dat is het hart van Nepal en het gebied waar alles in die dagen om draait.
Patan is een afgeschermd gebied geworden, als onderdeel van de UNESCO's "world heritage list". Binnen deze wandelzone staan prachtige tempels en paleizen, en met name het houtsnijwerk is de moeite waard.
Inmiddels is Nepal vele koningen, intriges en slachtingen binnen het koningshuis verder, maar Patan staat gelukkig nog overeind.

CHATAMARI
In Nepal hebben we ze niet gezien, maar thuis deze week wel gemaakt: Nepalese rijstpannenkoekjes (chatamari).

KAMASUTRA
De man, die in een hoekje op het plein van de tempel stond te wachten, komt op me af met een geheimzinnig gezicht en houdt iets achter zijn rug. Onwillekeurig moet ik denken aan Tashkent, waar soms onooglijke mannetjes over de bazar achter je aan slopen, zachtjes fluisterend:
"Whisky, whisky."
In Nepal is alcohol vrij verkrijgbaar en in ruime mate aanwezig, en deze man heeft dan ook iets anders in de aanbieding:
"Kamasutra, kamasutra."
Ik schiet in de lach. De man kijkt ietwat beledigd, maar ik kan hem makkelijk overtuigen:
"Sorry, I am too old for that exercise."
Daar heeft hij niet van terug en teleurgesteld druipt hij af...richting Victor.

APENTEMPEL
De derde tempel die we bezoeken wordt "monkey temple" genoemd. Het is me niet helemaal duidelijk waarom: in alle tempels springen zoveel apen rond, dat ze net zo goed "monkey temple 1-10" hadden kunnen heten.
Waar de pashupathi Nath gewijd was aan de dood, gaat deze tempel vooral over het leven. pasgeboren babies worden hier naartoe gebracht om zegen te krijgen tegen kinderziektes. Hopelijk vergeten de ouders in hun enthousiasme niet, om ook vaccinaties te halen.

TOT STOF ZULLEN WIJ WEDERKEREN
De tweede tempel die we bezoeken is een Hindu tempel, de “Pashupathi Nath”. Deze is total anders dan de eerste. Hij is gewijdt aan Shiva en de dood regeert in alle stadia. Toeristen staan aan de ene kant van de rivier, die slechts bestaat uit een klein vies modderstroompje, te kijken naar de andere oever waar openlucht crematies worden uitgevoerd als in een theaterstuk zonder pauzes.
Er zijn verschillende verhoogde “stations” waarop de stadia van crematie te zien zijn. Op de eerste verhoging ligt een lichaam in doeken gewikkeld; op het tweede is men bezig het lijk op een houten geraamte te leggen, waarna het wordt overdekt met bloemen en hooi, dat vervolgens wordt aangestoken. Het geheel brandt zo’n twee-en-een-half uur, waarna de overgebleven berg as door een medewerker met een tenen bezem in de rivier wordt geveegd; nu weten we tenminste waarom de rivier er zo uitziet.
Ik loop maar snel door – in tegenstelling tot andere toeristen stel ik mij liever niet voor, dat ik ooit zou achteloos weggeveegd zal worden.

BOUDHANAT TEMPEL
De eerste tempel die we bezoeken in Kathmandu is de Boudhanat tempel, een Buddhatempel, zoals de naam al belooft, die erg populair is bij de Tibetanen die naar Nepal gevlucht zijn om het Chinese juk te ontwijken. Het is een spierwitte rond tempel, die opdoemt tussen de huizen van rode baksteen. Er loopt een straat rondom, met aan de zijkanten stalletjes vol van in de zon glimmende toeristische snuisterijen, waar witte koeien met ongeïnteresseed schokkende schouders langsheen sloffen. Lange slierten met vrolijk gekleurde vlaggetjes wapperen overal en muziek klinkt uit alle hoeken en gaten. Verkopers proberen ons mini-violen aan te smeren, die ogen alsof slechts een persoon met mini-hersens ze daadwerkelijk zou willen bespelen; of een heel klein kind blijkbaar, want Anna vindt ze prachtig.

TEMPELTIJGER
De eerste dag in Nepal maken we een tour door Kathmandu. Met name Vincent kan dit niet in overeenstemming brengen met zijn door puberleeftijd gestuurde voorkeuren en al in Dhaka opent zich het gapende gat van de generatiekloof.
Een paar maanden geleden op Lankayan hebben we uit-onderhandeld, dat tegenover iedere leuke activiteit een krediet voor een culturele activiteit zou komen. Er werd uitgebreid gedoken en de balans bleef steken op -6 voor Vincent. Vincent vindt het vooruitzicht van 6 tempels maar matig interessant en probeert met behulp van een boze uitstraling er iets af te knabbelen, wetend dat zijn moeder het ruzie-ontwijkingsmodel aanhangt. Maar ik houd deze keer voet bij stuk en -6 blijft -6.
Aan het eind van de eerste dag heeft hij geluk, het was een vol programma en de balans staat op 0. Niet dat hij daar vrolijk van wordt:
"Voortaan wil ik van tevoren bepalen of een activiteit leuk genoeg is voor een tempelkrediet."
"Dat is goed."
Het gras wordt voor zijn voeten weggemaaid door zoveel ouderlijke toegeeflijkheid. Daar moet nog even tegenaan worden gemopperd:
"Mama, ik begrijp niet dat jij altijd overal over onderhandelen moet."
Mijn antwoordt speelt zich in stilte af:
"Heb ik keus dan?"

GARAM MASALA
Garam masala is een kruidenmix, net als kerrie, alleen minder pittig. In Nepal wordt ook veel kerrie gebruikt, terwijl men in Bangladesh vaak alleen de geelwortel (koenjit) gebruikt, waardoor het eten dus wel geel wordt maar niet pittig. Verse geelwortel is hier ook volop verkrijgbaar.
Garam masala wordt kant en klaar verkocht, maar zelf maken is ook wel eens leuk.

AANKOMST IN NEPAL
Onze pogingen om Nepal binnen te komen verliepen niet geheel vlekkeloos. De jongens renden door de gangen en waren inderdaad als eerste aan de balie, ver voor de andere passagiers die zich op vakantiesnelheid slenterend voortbewogen. Daar bleek, dat je per persoon twee formulieren moest invullen, alvorens je te melden. En omdat we niet doortrapt genoeg waren, om een afvaardiging van onze, toch aanzienlijke, familie in de rij te ztetten, eindigden we twaalf formulieren later op de laatste plaats van een rij van ongeveer 35 personen. De snelheid van afhandeling was ruwweg 5 minuten per persoon in de wachtrij, en we waren dan ook niet hoopvol.
De kinderen waren echter als gewoonlijk wel bereid om de snelheid wat te helpen opschroeven: Anna was doodmoe en liep huilend rond en Vincent en Victor kozen dit onvergetelijke moment uit om te zien wie de sterkste aanstormende man was middels een waar vuistgevecht. De hoofden van de rij wachtenden wendden zich beurtelings misprijzend naar de kant waar het gevecht plaatsvond en vervolgens vol afgrijzen naar de andere kant, waar de moeder stond en er niets aan deed.
Na een uur kwam er een douane-beambte op ons af en werden we tussendoor geholpen. Mijn strategie was succesvol gebleken. Onze beloning wachtte in Kathmandu, waar wij al snel achter een dampende pizza en een ijskoud biertje zaten.

BERGSCHOENEN
Uiteindelijk was ik blij dat we vertraging hadden, want ik had nog een urgente taak: mijn schoenen omwisselen. In een donkergrijs verleden wilde ik eens de Vierdaagse gaan lopen, en voor dat doel had ik in een speciale winkel in den Haag "echte trekkingscoenen" gekocht. Ze kostten een vermogen, maar, aldus de winkelmeneer, ze zouden dan ook een leven lang meegaan.
Ik moet er wel erg slecht hebben uitgezien in die tijd, want nu, zeven jaar later, desintegreerden de schoenen spontaan. En dat terwijl ik ze hooguit tien keer had gedragen! De onderkant van de zolen was nog vrijwel zonder krasje, maar de laag tussen die onderkant en de schoen zelf viel er spontaan uit. Daar liep ik dan op het vliegveld, een spoor van donkerblauwe stukken rubber achterlatend als Klein Duimpje, goed voorbereid op weg naar de Himalaya. Maar er was nog tijd genoeg om nieuwe schoenen te gaan halen. En gelukkig leef ik langer dan de schoenen.

VERTRAGING
Allah zag hoe ik die arme Bengali guard behandelde en besloot onmiddelijk zijn straf te sturen. Wij belden de luchtvaartmaatschappij anderhalf uur voor vertrek, en ze zwoeren dat er geen vertraging zou zijn. Toen we echter nog geen tien minuten later op het vliegveld verschenen, had het personeel van de luchtvaartmaatschappij een handgeschreven stuk karton over het electronische paneel geplakt:
“Flight to Kathmandu delayed until 18.10.”
De kinderen hadden gewoon op school kunnen blijven. Nu moesten we vier-en-een-half uur doorbrengen op het fantastische moderne vliegveld van Dhaka, en onze keuze maken uit de vele designerwinkels en restaurants van wereldfaam. De tijd kroop zelden zo langzaam.

MEER NEPALEES ETEN
Het is vreselijk arrogant, maar ik vind mijn eigen (misschien wat internationaal getinte) Nepalees eten het lekkerst (en de rest van het gezin ondersteunt dat). In Nepal hebben we dan ook heel vaak Italiaans gegeten. Je moet de kinderen uiteindelijk ook te vriend houden. Rijst en dhal bat stond niet bovenaan het menu. In het safaripark van Chitwan konden we er niet aan ontkomen, maar in Kathmandu, in de (toeristische) wijk Thamel waar wij zaten, was van alles te krijgen, tot grote pullen bier toe, en het was er erg gezellig.
Maar misschien hebben we gewoon de juiste plekken niet gevonden, want Nepalees eten kan echt lekker zijn. Zoals pakora's met een pittige groene chilisaus (groene chili pepers zijn erg populair in Nepal). Smullen!