WORLDCOOK'S CULINAIRE REIZEN

MAKE-UP
Elodie, die normaal met geen stok onder de douche te krijgen is, komt aan de dinertafel met natte haren en omringd door een ruime walm van zeep. Een meer uitgebreide inspectie leert al gauw, dat het haar niet gelukt is de zwarte strepen rondom haar ogen te verwijderen, die daar stiekum zijn aangebracht.
"Elodie, je weet dat je nog geen make-up mag gebruiken."
"Het was bijna niks. Ik had het geleend.Alle meisjes in mijn klas gebruiken het!"
"Elo, je bent tien jaar! Ik vind het gewoon niet nodig."
Ze beent boos weg. Een nachtzoentje krijg ik niet, en de volgende ochtend is ze nog steeds boos en wil me niet gedag zeggen.
"Elo, het helpt je niet hoor, als je boos blijft, dan mag je nog steeds geen make-up."
Ze haalt geïrriteerd haar schouders op:
"Nou en? Als ik je een zoentje geef mag ik het toch ook niet? Dus geef ik er geen."

TELEVISIE
Twee jaar geleden gingen wij niet op vakantie, en besloten om met het uitgespaarde geld een investering te doen in een mega-televisie. Dat was leuk zolang als het duurde, maar wellicht niet zo verstandig in Bangladesh. Want die dingen gaan zomaar weer stuk, en hier altijd een beetje sneller dan elders. De televisie kwam van hetzelfde adres als de broodmachine, dus gelukkig kenden we elkaar. De eerste "reparateur" stond al na een kwartier op de stoep, maar vier weken, 12 reparateurs en vele telefoontjes later, was de televisie weliswaar opgehaald, maar deed hij het nog steeds niet. We bleven telefoneren:
"When are we going to get our television back?"
"Next week sir."
"But you said that last week as well. You are already busy with it for four weeks!"
"But we repair it sir."
"OK so it is working? Then bring it here."
"We repair it sir. Everything ready. But picture not coming."
Zucht.

KAISERBRÖTCHEN
Je kunt ze natuurlijk best bij de bakker halen, maar het is ook erg leuk om ze zelf te maken: Kaiserbrötchen. Warm het lekkerst.

NAAISTERS (3)
De naaisters hebben niet de kans om geld uit te geven. Vaak werken ze twaalf uur per dag, 7 dagen in de week. Ze wonen met zijn vijven op een kamer, om huur uit te sparen; een eigen kamer is niet haalbaar met hun salaris. Ze liggen vaak met zijn drieën op één bed, en de kamer is te klein voor een kast. Maar dat vinden ze niet erg, want ze hebben toch niets om kastruimte te vullen. Ze bezoeken hun familie in het dorp meestal maar één keer per jaar, er is tijd noch geld voor meer. Ze zijn vaak ziek door slechte voeding en constant werken in een ongezonde omgeving. Ziekteverlof hoort echter meestal niet onder de voorwaarden, vooropgesteld dat ze al een contract hebben.
Er bestaan wel "fair trade" organisaties, die letten op de arbeidsomstandigheden van de werknemers, maar hun aantal is beperkt. Volgens de experts hebben eisen, door internationale kopers gesteld, het meeste invloed, maar daar spelen natuurlijk ook eigen belangen vaak een rol. Misschien moeten wij als kopers er eens dieper over nadenken, de volgende keer dat we een shirtje kopen. En niet in de gedachte blijven steken, of we wel voldoende kastruimte hebben.

NAAISTERS (2)
Het is echter niet alles gouddraad wat er blinkt, in die naai-ateliers. De lonen zijn er extreem laag. In October vorig jaar kwam er een voorstel voor een minimum loon: nog geen Taka 1,700 (Euro 20) per maand. Dit voorstel werd door werkgevers zowel als werknemers afgewezen: de werkgevers meenden, dat dit hun kosten teveel zou opdrijven, terwijl de werknemers vonden, dat ze hier niet van leven konden. Want ondanks dat het dagelijks leven in Bangladesh goedkoop is, is Taka 1,700 per maand nauwelijks genoeg voor één persoon om de huur te betalen en elke dag een maaltje rijst te eten. De arbeidskosten maken maar ruwweg anderhalf procent uit van de totale prijs, waartegen een kledingstuk in de "ontwikkelde" landen wordt verkocht, dus je zou denken dat het loon wel iets omhoog kon. Helaas gaat zo'n kledingstuk over veel schijven, en blijft er overal wat hangen. En met de snelheid waarmee de mode zich door de tijd beweegt, lopen de werkgevers ook veel risico's. De oplossing van dit probleem ligt dus niet voor het grijpen.

NAAISTERS
In Bangladesh is de kledingindustrie, ofwel "garments" zoals men het hier noemt, een belangrijke bedrijfstak. Driekwart van de inkomsten uit export komt hiervandaan, en er werken 1,8 miljoen mensen, met name vrouwen. Voor veel vrouwen is het een uitkomst; ze zijn vaak niet of laag opgeleid, en voorheen was er geen andere mogelijkheid voor hun dan te trouwen en thuis te blijven. En "thuis" betekende vaak een klein dorp, waarvan ze de grenzen nauwelijks overschreden.
Nu trekken veel jonge meisjes naar de stad, om daar werk te vinden in één van de ateliers. Trouwen willen ze vaak niet meer: een getrouwde vrouw heeft niet veel in te brengen, en nu kunnen ze hun schamele loontje ten minste naar eigen idee uitgeven. De "garments" hebben veel jonge vrouwen daarom onafhankelijk gemaakt.

TURN OF A FRIENDLY CARD
Ik zit voorin de auto met de oordopjes van mijn MP3 ingeplugd. We zoeven over Allah's wegen, die hier voornamelijk twee-baans zijn en vol met gammele bussen. Als we net pal rechts naast een bus aan het inhalen zijn (rijden doen we hier links), besluit deze dat hij naar een parkeerplaats aan de rechterzijde wil. Zonder knipperlicht of ander teken gooit de buschauffeur het stuur om. Op twee wiielen rijdend draaien we mee en met gierende remmen komen we net op tijd in de stenige berm tot stilstand. Gelukkig was er hier net geen sloot naast de weg en de schade blijft beperkt tot twee kapotte banden. Het scheelde maar een haartje. Op mijn MP3 speelde net Alan Parsons Project "The turn of a friendly card". Dat mag je wel zeggen, ja.

TOMATENQUICHE
Zou het tijd zijn voor een Griekse vakantie? Lekker in de zon zitten, retsina drinken, Griekse salade? Of zijn daar teveel tempels? En wie weet hebben ze ook douane ambtenaren aan de grens.
Dan maar beginnen met een Grieks recept thuis: tomatenquiche met feta.

REGISTREREN (2)
Op het buro van de Speciale Politie in Dhaka zit nog één andere witneus, voor de rest puilt het uit met Pakistaanse en Indiase registreerders. Ik leg hem mijn verzoek en papieren voor.
"Sir, here is my registration form, and a guiding letter, I have been registered temporarily in Rangpur, can you renew it?"
"No need for coming here, it is already fine."
"Sir can you please read the guiding letter of the Chief Police Officer Rangpur? It explains all."
"No need to read, I have already seen. You just come back to me when you leave Bangladesh. At that time, I will give you exit permit."
"But then you will charge me a high fine because I am not registered properly."
"No, this is fine, go home now."
"Sir, can you PLEASE READ the letter (of anders zie ik mijzelf genoodzaakt om fysiek geweld te gebruiken)?"
"OK, OK."
De andere bezoekers kijken verbaasd op naar iemand die zo brutaal durft te zijn, en dan nog wel tegen een Special Police Officer. Een minuut later heb ik een stempel, een handtekening en een nieuwe datum op mijn registratie formulier. Moeizaam? Welnee, hoezo?

REGISTREREN
Twee dagen later reis ik af naar Kurigram, vergezeld van een paspoort en een collega. Aldaar bezoeken wij, zoals aangeraden, de Special Police Branch.
"Registration? No need for you. Only Pakistani and Indians."
"No, rules have changed, I also have to register."
"No you don't."
Ik leg de man uit dat de boete voor te late registratie 50 dollar per dag is, maar hij blijft onvermurwbaar. Een uur bidden, smeken en telefoneren met het hoodkantoor in Dhaka levert niets op. Hij is heel vriendelijk maar kan of wil mij niet registreren. Hij raadt mij aan het in Rangpur te proberen, daar zijn ze wat meer aan buitenlanders gewend. In Rangpur is het nog ietsje erger: de politieman daar geeft toe, dat hij het weliswaar kan, maar hij heeft er geen zin in. Uiteindelijk ben ik hier maar tijdelijk, dus waarom zou hij daar werk aan besteden? Hij heeft genoeg te doen met zijn neus.

"But when I am back in Dhaka, it will be too late!"
Ik ben bijna in tranen. Maar pas als ik zijn naam weet te ontfutselen en dreig met een officiële klacht, word ik (twee uur later) bij de opperbaas gebracht. Die belooft me te zullen registreren, maar enkel to maandag. Dan ontloop ik in elk geval de boete.
"But you must, I repeat must, register in Dhaka again on Monday, this is only temporarily!"
"Sure, I will do that."
Op naar Dhaka.

TERUG NAAR HUIS
Het is altijd weer een feest om terug in Bangladesh, met name omdat je altijd die aardige douanemeneertjes voorbij moet. De douane heeft iedere twee weken een andere set regels, en niemand weet precies wat er op een bepaalde dag geldig is. De chagrijnige man bonkt een stempel in het paspoort van de chagrijnige reismoeie moeder.
"You have to register within 7 days with the Special Police in Dhaka, so before coming Thursday."
"But I cannot, I have to go on field mission on Sunday evening to Kurigram."

"You register on Sunday."

"But Sunday is a national holiday, is Special Police open then?"

"No of course not, so you register on Monday."

"But as I told you, on Monday I will be in Kurigram."
Hij haalt ongeïnteresseerd zijn schouders op.
"So? No need for you to go there."
"But I have to go, there is my work."
Hij ziet er niet uit alsof hem dat iets schelen kan. Geregistreerd moet er worden, en wel in Dhaka, de rest is mijn probleem. Pas als ik vraag, of hij soms denkt dat ik een crimineel ben, schiet zijn collega in de lach en bemoeit zich er mee. Nee, geen probleem, ik kan me immers in elk district registreren.
"Are you really sure? I have had some problems in the past."
"No, no, sure, sure."
Zijn inderhaast aangesnelde baas verzekert mij ook, dat er geen probleem is.
"No problem, no problem."
Ja, die kennen we....wordt vervolgd natuurlijk.

VANILLE-IJS
Aan het eind van de Nepal-vakantie praten we over onze droom, om nog eens heel lang op reis te gaan. Victor ziet deze mogelijkheid als heel beperkt en speelt haarscherp een toneelstukje voor twee acteurs, met in de hoofdrol Teb en Herma, die hij beiden zelf uitbeeldt, over 10 jaar:
"Teb, wanneer gaan we nu eindelijk eens op familiereis?"
"Wat zeg je liefje? Vanille-ijs?"

MOEDERDAG
Anna komt met een stralende snoet naar me toe:
"Roses are red
Violets are blue
You are my mother
And I love you!"
O ja, het is moederdag. De andere kinderen reageren desgevraagd op hun eigen puberale wijze. Vincent probeert naarstig onder een knuffel uit te komen, Victor haalt zijn schouders op en zegt:
"Moederdag? Dat was toch gisteren?"
En Elodie haalt uit de berg "spullen die ze toch niet gebruikt" vlug een doorgeefkado voor haar lieve moedertje. Teb vindt ook niet dat hij er aan mee moet doen:
"Je bent toch zeker mijn moeder niet?"
Omdat ik blijkbaar toch regelmatig die rol vervul, brengt hij me een verse cappuccino op bed.
Moederdag? Volgens mij houdt het op als de kinderen twee cijfers in hun leeftijd krijgen. En komt het pas weer terug als ze zelf kinderen hebben. Dus hierbij wens ik mijn eigen lieve moedertje een fijne moederdag toe.

PALAK PANEER
Voorlopig het laatste Nepalese recept. We willen ook tenslotte wel weer eens wat anders. Palak paneer wordt ook in India gegeten, in Nepal heet het Palung paneer. Je kunt zelf paneer (verse witte kaas) maken, of kant-en-klaar kopen.
Namaste!

GREENLINE BUS
De Greenline bus, die er op het plaatje ietsje mooier uitziet dan in het echt, brengt ons weer terug naar Kathmandu. We stoppen onderweg voor lunch. Na een half uur is iedereen in de bus en we vertrekken. Een kwartier later wordt de Greenline bus-begeleider zichtbaar nerveus. Hij krabt achter zijn oor en begint de bus op en neer te lopen, onderwijl de hoofden tellend en zijn eigen hoofd schuddend. Nadat hij dat drie keer heeft gedaan (je moet tenslotte zeker van je zaak zijn) wordt de bus aan de kant gezet: er mist een passagier. Weer een kwartier later wordt die passagier met een taxi afgezet en kunnen we verder. Anna heeft het allang opgegeven en slaapt lekker verder.

KWALITEITSTRANSPORT
De olifanten in Chitwan zijn een prima transportmiddel, maar datzelfde kan niet gezegd worden van de vervoermiddelen die gebruik maken van wielen. De bestuurder van de gammele jeep, die ons opgehaald heeft van de busstandplaats, houdt halverwege de reis de versnellingspook in zijn handen, die gewoon totaal is losgekomen van de auto. De bus, die ons wegbrengt en die waarschijnlijk nog dateert uit de tijd dat Nepal nog niet open was voor toeristen, start niet en moet worden aangeduwd door een groep dorpsbewoners. Maar uiteindelijk komen we altijd waar we wezen willen.

BEZIG MET OPSTAAN
De vakantie lijkt wel geen vakantie, want zeven van de negen ochtenden moeten we om 5.30 opstaan (en een keer om 7.00). In Chitwan is ook een vroege-ochtend-safari gepland. Een mannetje van het resort klopt eerst aan onze deur, en dan aan de deur van de kinderen. De muren zijn dun als papier en ik roep dus nog even een moederlijke kreet na:
"Opstaan!!!"
Na 20 minuten ben ik fris gewassen en aangekleed. Het is nog steeds verdacht stil in de kamer aan de andere kant van de muur.
"Jongens!"
Geen geluid, laat staan een antwoord.
"Jongens!!!"
Een gemompel volgt.
"Wat zijn jullie de hele tijd aan het doen?"
"Uhhh. We zijn bezig met opstaan."

ANNA EN DE OLIFANT
Na het bad wordt één van de olifanten kunstig beschilderd en heeft zich daardoor verzekerd van Anna's onvoorwaardelijke sympathie. Alle andere gasten moeten wachten want Anna wil alleen op deze olifant, een andere olifant is uitgesloten. Stralend beklimt ze het plateautje op zijn rug. De olifant schommelt weg. Binnen vijf minuten is Anna in slaap gewiegd, hoog boven de dreiging van neushoorns en krokodillen, dromend van de volgende olifantensafari.

DE OLIFANTEN GAAN IN BAD
Het wassen van de olifanten in de rivier is een vast onderdeel van het toeristenmenu in het safaripark van Chitwan. De toeristen, die dat leuk vinden, mogen zowel zichzelf als de olifanten in de rivier onderdompelen.
Het leukste deel van het programma is het bestijgen van de in het water geknielde dikhuid, die vervolgens opstaat en op een door zijn Nepalese baas geuite strijdkreet zijn slurf volzuigt en deze over de arme toerist leegspuit.
Dat vindt onze Anna reuze vermakelijk en ze wil daar natuurlijk ook aan meedoen. De olifant is echter iets sneller dan ze gedacht had, en nog voor hij zich volledig op zijn vier dikke poten heeft verheven, sproeit hij Anna al helemaal nat. Anna stort net zoveel tranen als de olifant water spuit en zij moet direct worden gered. Een foto maken zit er niet eens meer in.

AFTELLEN
Twee weken voor Anna's verjaardag begonnen we af te tellen.
"Anna, weet je hoe lang het nog duurt voor je jarig bent?"
"Twee weken."
"Hoeveel nachtjes is dat?"
Ze steekt twee vingers op. Daar moeten we even iets aan doen. Ik maak een mooi schema met veertien hokjes, taarten, ballonnen en slingers.
"Kijk, Anna, nu elke dag een hokje afkruisen voor je gaat slapen, en als alle hokjes afgekruisd zijn, ben je jarig."
We doen samen het eerste hokje en ze gaat slapen. Als ik haar de volgende ochtend zie, zit ze samen met papa het derde hokje weg te kruisen, want dat had mama nog niet gedaan, had ze verteld. En het tweede had ze vast 's nachts zelf gedaan. Ja, zo ben je wel heel snel jarig!