WORLDCOOK'S CULINAIRE REIZEN

JEATH
Er is een museum vlakby de Kwai brug, en dat heet JEATH, omdat het aan death doet denken (de spoorlijn werd ook wel dodenspoorlijn genoemd) maar ook omdat het de eerste letters zouden zijn, van deelnemende landen. De meningen verschillen echter over welke landen dat zijn, het ene pamflet zegt dat de A voor Amerika staat, het andere noemt Australië. De andere letters zijn J voor japan, E voor Engeland, T voor Thailand en H voor Holland. Als ze echter de juiste namen van landen gebruikt zouden hebben, was het woord onuitspreekbaar geworden.
Binnen in het museum hangen krantenartikelen, waarvan een groot aantal in het Nederlands. Veel van de verhalen zijn van mensen die nog leven en die teruggekeerd zijn naar deze plek. Sommigen zijn positief, anderen negatief, maar hun verhalen zijn zonder uitzondering aangrijpend.

BRUG OVER DE RIVIER KWAI
Ik had de film natuurlijk weleens gezien, maar het was toch altijd ver-van-mijn-bed en lang geleden. Toen we dan ook in de buurt waren, was het tijd om de kennis van de geschiedenis op te frissen, vooral toen bleek, dat de film niet al te zeer de waarheid eer aangedaan had.

De brug is onderdeel van de Birma spoorlijn, een voor de Japanners tijdens de tweede wereldoorlog een belangrijke aanvoerroute. Deze werd dan ook regelmatig door de andere partijen gebombardeerd, een extra risico voor de arme zielen die er in de brandende hitte als slaven moesten werken, geplaagd door diarree, malaria en andere ziektes, en mishandeld en hongerig. Er gingen tienduizenden mannen dood. De brug is al eng om gewoon over te lopen, en ik kan me dan ook niet voorstellen hoe de werkers dat maandenlang hebben volgehouden. Op het naburige kerkhof liggen vele krijgsgevangenen, vaak jonge mannen, de meeste tussen de 20 en 25 jaar oud. Ze hadden geen idee waar ze heen gingen, laat staan dat ze niet meer terug zouden komen.

DRIJVENDE MARKT
Na drie dagen tandarts en shopping in Bangkok wil een mens weleens wat anders en Elodie en ik besluiten een dagje toeristisch te doen. We boeken een bustrip, 's ochtends naar de drijvende markt en 's middags naar de brug over de rivier Kwai.
De drijvende markt was vroeger in Bangkok zelf, maar de stad is al uit zijn jasje gegroeid en daarom is de markt verplaatst naar zo'n honderd kilometer verderop. De markt die wij bezoeken, Dumnoen Saduak, heeft nog wel verkopers met fruit en groente, maar we zien toch voornamelijk prullaria en zelfs het eten en de groentes worden voornamelijk door toeristen aangeschaft. De kanaaltjes zijn dichtgeslibd met toeristenboten en daar tussendoor sjezen longboats, bekend van James Bond. Volendam is er niets bij, maar het is leuk voor de foto's.

GEEN BIER TUSSEN TWEE EN VIJF
In Bangladesh mag het soms moeilijk zijn om een biertje op de kop te tikken, in Bangkok is het ook niet altijd even makkelijk. Terugkomend van een twee uur lange mond-wijd-open zitting bij de tandarts wipte ik een supermarkt binnen om mijzelf wat alcohol toe te dienen en Elodie wat softdrinks. Het was vijf over twee ('s middags). Bij de toonbank werden mij de twee bierblikjes afhandig gemaakt en met een boze zwaai naar achteren verplaatst. Verbaasd zei ik:
"He, what are you doing with my beer? I am truly older than eighteen."
Een nonchalant schouderophalen en een wijzende vinger naar een kartonnetje was het enige antwoord. Op het kartonnetje stond, dat het verboden was, tussen twee en vijf alcohol te verkopen.
"But what BS is that? If I would have bought it 10 minutes ago, and drink it later, what difference does it make?"
Weer het schouderophalen. Vijf minuten eenzijdige discussie later verliet ik de winkel met lege handen. Gelukkig kende het koelkastje op onze kamer deze wet niet. Dat komt ervan als je gierig wilt zijn.

UIT DE SERIE: INTERESSANTE ATTRIBUTEN
Sommige mensen houden niet van vieze handen maar wel van honden. En honden moeten beweging hebben, dus wat is beter dan een bal te gooien, zodat de hond erachteraan kan rennen. Maar ja, als de hond de bal terug komt brengen, zit er natuurlijk hondenspuug aan. Want hondjes hebben geen handjes. Daarom zijn er mensen, die onderstaand apparaat gebruiken. Een zogenaamde "ballengooier" voor nooit meer vieze handen, als je er tenminste voor zorgt, dat je de hond ook niet meer aait.

IS ER EEN MOOIERE MANIER OM DOOD TE GAAN
Als het dan toch moet, dan maar op een mooie manier. De Engelsen noemen het "death-by-chocolate", de Fransen "mort-au-chocolat". De Nederlandse naam is minder poëtisch, "dood-door-chocolade-taart", dus ik pijnig mijn hersens voor een leukere benaming. Is "zoete euthanasie cake" misschien een oplossing?
Hij is zo lekker, dat ik nog een andere versie heb gemaakt. Geniet ervan!

ANNA LEEST
Ze ziet het haar broers en zuster regelmatig doen, en dus kan Anna het ook: languit lezen op de bank. Uiteindelijk is ze vier geworden en natuurlijk even super-intelligent als haar ouders. Zelfs de leeshouding weet ze perfect te imiteren, kussen in de rug, een been over het andere. Gelukkig ligt Victor's boek "Eragon" nog rond te slingeren, dus ze hoef niet naar de boekenkast. Het is nog wel een beetje zware kost, en daarom houdt ze haar vingertje onder de regel. "Kleine Beer, waar ga je naar toe" kan nu wel naar de prullenbak.

WEBSITE VOOR DE DOUANE
Bangladesh is één van de landen, waar je lange formulieren met gegevens moet volschrijven alvorens de douane je tot hun paradijs wil toelaten. Twee dagen voor we op reis gingen, kregen we bericht dat er iets veranderd was: we moesten e-registreren. Er was een website in het leven geroepen waar dat kon. Er was geen sprake van keuze: vandaag werd dit ingevoerd, en vanaf vandaag was het verplicht.
Voordat ik klaar was met de e-registratie van 6 personen waren we natuurlijk een halve dag verder, maar ach, dan was dat maar weer gedaan. De website zelf pochte dat het was "om de service van de douane aan reizigers te verbeteren."
Twee weken later kwam het bericht, dat de website een nieuw url adres had gekregen. En weer een week later, dat de procedure was opgeheven bij gebrek aan succes. De oude website heeft inmiddels een heel ander doel gekregen: hij geeft informatie voor Bangladeshie die naar de Verenigde Staten willen immigreren. Hopelijk geeft de Bangladeshi douane daarbij ook zo'n goede service.

HET MEER
Het meer is de volgende attractie. Eigenlijk is er niet zoveel te zien, behalve een hoop water en roze waterlelies aan de kant. Maar dat zijn dan ook heel mooie waterlelies!

BEESTJES (2)
Teb was nog even een borrel aan het drinken in één van de andere huisjes, en ik had de meisjes in bed gelegd. De afstanden tussen de huisjes waren nogal groot en de afgronden diep, dus ik besloot daar te blijven en vast in bed te gaan lezen. Drie kakkerlakken had ik al dood gemaakt, toen ik mijn boek opensloeg.
"Kgg, kgg."
Er scharrelde een heel grote kakkerlak over de grond. Ik besloot hem te negeren. Dan liep hij maar over de grond. Hij zou vast niet op het bed klimmen, toch? Nog voor ik halverwege de bladzijde was, scharrelde er een groot rood-zwart insect op het witte laken van het bed naast me. Ik heb hem toch maar even om zeep geholpen. 's Nachts dacht ik de pootjes nog op mijn gezicht te voelen.

BEESTJES
Het resort waar we logeerden in Sri Mangal lag in een prachtig park en de huisjes waren super-ruim. Dat vonden de beestjes, die het met ons deelden, ook. Wij vonden dit beestje eerlijk gezegd wat leuker dan de kleine muggen grote kakkerlakken en spinnen.

HET LEVEN VAN DE THEEPLUKSTERS (2)
Sommige eigenaren van theetuinen vertellen je, dat het salaris weliswaar maar 10 dollar per maand is, maar dat ze ook zoveel andere dingen aan de pluksters geven: een huisje op het terrein, een school voor hun kinderen en zelfs de dokter is er. Het is gewoon liefdadigheid, zo menen zij.
Wellicht vergeten ze daarbij te vermelden, dat het ook wel heel gemakkelijk is, om mensen zo aan je te binden. Ze moeten wel daar blijven plukken tot ze erbij neervallen: alles is immers daar, hun huis, hun school, de dokter? En geld om ergens anders heen te gaan hebben de plukkers niet. Zou het zo geweest zijn, in de Middeleeuwen?

HET LEVEN VAN DE THEEPLUKSTERS
In 1984 werd al eens een artikel geschreven over de armetierige salarissen, die de theepluksters krijgen. Dat was acht-en-een-halve Taka per dag, in die tijd 35 dollarcent.
Tegenwoordig staan de theepluksters niet meer zo in de belangstelling. Maar niet omdat ze er zo op vooruit zijn gegaan. Ze verdienen nu anderhalve Taka per kilo geplukte thee. De gemiddelde plukster plukt 20, de hele goed 28 kilo per dag, hetgeen betekent dat de verdienste ligt tussen de 30 en 42 Taka per dag. Met een dollar/Taka wisselkoers van 70 is dat in de meeste gevallen dus nog steeds minder dan een halve dollar per dag.
Het werk is zwaar, de dagen lang en vaak werken ze 6 of 7 dagen per week. Een kilo verse thee levert 250 gram thee voor de verkoop op. De theepluksters verdienen niet eens genoeg om zelf een kop thee te kunnen drinken. De thee wordt ook hier duur betaald!

VIJF KLEUREN THEE
Het terrasje ligt even buiten de theetuinen en zit bomvol. Koeien sjokken op en neer en bij afwezigheid van een fatsoenlijk toilet staan de mensen in de rij om het onfatsoenlijk achter het muurtje te doen. Inderhaast worden er twee tuintafels en een aantal plastic stoelen voor ons neergezet. Het is zo druk, dat de auto's op de weg, die langs het terras loopt, constant moeten toeteren om een gat te creëren in de rij van auto's van de terrasbezoekers.
Het is dan ook iets bijzonders: hier verkoopt men vijf-kleuren thee. Er is ook gewone thee, en twee-, drie- en vier-kleuren thee. Elke laag kost 20 Taka extra. Wij gaan natuurlijk voor de duurste versie, maar dan heb je ook wat.

THEE PRODUCTIE
Nadat de thee geplukt en verzameld is, gaat deze naar de fabriek. Men laat de blaadjes maximaal een dag verwelken (dat wordt "verflensen" genoemd) en rolt ze dan onder een zwaar gewicht. Daarna worden ze gedroogd gedurende een paar uur in kunstmatige warmte. Zwarte thee wordt vervolgens gefermenteerd. Als het hele proces achter de rug is, weegt de thee nog ongeveer een kwart van het originele gewicht.
De theeblaadjes moeten direct na de pluk verwerkt worden, en de meeste theetuinen hebben dan ook een eigen productie faciliteit. Wij bezoeken het "Tea Research Institute" dat behalve theeproductie op kleine schaal, ook onderzoek doet naar nieuwe theevariëteiten, hybriden, opbrengst en het bestrijden van plagen en zaadproductie.

THEEPLUKKEN
Als je je kopje thee drinkt, realiseer je je eigenlijk nooit hoeveel werk daaraan vooraf gaat. In Sri Mangal is het ongeveer acht maanden van het jaar plukseizoen. Dan gaan de plukkers, nagenoeg allemaal vrouwen, het veld in. In de vaak brandende zon plukken zij de hele dag, vaak zeven dagen per week. Van de theeplant wordt het nog niet ontwikkelde topblaadje en de twee blaadjes eronder geplukt. Sommige theeproducenten verdienen graag wat meer en laten de pluksters wat extra blaadjes meeplukken, waardoor de kwaliteit van de thee afneemt.
De blaadjes worden in een zak verzameld en aan het eind van de dag ingeleverd. De vrouwen plukken zo'n 20-30 kilo per dag, en dragen dat op hun hoofd naar de plek waar de thee verzameld wordt in vrachtwagens, klaar voor vervoer naar de fabriek.

MEER THEE
Ik heb dit recept al eens gepubliceerd, maar het was zo toepasselijk, dat ik het niet kon laten om mezelf te plagiëren: heerlijke theetruffels. Probeer eens Bangladeshi thee te vinden (maar alleen van vrij toegankelijke theetuinen graag).

SRI MANGAL
We hebben al heel wat plaatsen bezocht in Bangladesh, maar Sri Mangal hadden we nog steeds niet gezien, ondanks het feit dat dit een van de belangrijke toeristische attracties is (voor zover je van toerisme kunt spreken hier). De belangrijkste attractie in dat gebied zijn de theetuinen. Het is een heuvelachtige omgeving met gigantische oppervlaktes waar thee wordt verbouwd. We zien veel bekende internationale en Bengaalse namen. Sommige theetuinen zijn gewoon open, en hebben niet eens een hek. Anderen, zoals Finlays, hebben hun hectares totaal afgesloten en bij de poort staat een bord dat de toeristen vertelt om op te krassen en een boze bewaker die die regel implementeert. Je zou je haast afvragen, of ze daar ook iets anders dan thee verbouwen.

NIX TE DOEN ZEKER
Als ik het nieuws uit Nederland lees hier, in het verre Bangladesh, bekruipt me soms het gevoel dat een aantal mensen daar daar niks te doen hebben. Ontsnapt er een aap uit het Niet Zo Blije Dorp, dan staat de wereld op zijn kop. Psychologen storten zich op de aap-vrouw relatie, anti-aap-opwindingsbrillen worden uitgedeeld door verzekeringsmaatschappijen, websites met Bokito artikelen zien het licht en aardappels met dezelfde naam worden aan de man gebracht. En daarna stort iedereen zijn emmertje commentaar erover leeg (inclusief ikzelf).
Enige dagen later staat de wereld wederom op zijn kop over een donor-show die nep blijkt te zijn. Het nieuws bereikt zelfs de borreluurtjes hier bij ons. En o ja, uit de internetkranten kun je dan een hondenblaf downloaden, als opwindende ringtone. Niet gebruiken in de buurt van de aap graag. We hebben voorlopig wel weer even voldoende opwinding gehad in Nederland.

REGISTREREN (3)
Een van onze internationale collega's is een weekend weggeweest. Bij het verlaten van het land onstond wat verwarring, hij was namelijk niet geregistreerd; maar hij had dan ook geen tot registratie aanmoedigende stempel ontvangen toen hij het land in kwam. Nadat er een langdurige oeverloze discussie had plaatsgevonden, kwam er plotseling een vodje papier van onderuit de stapel: de registratieplicht voor Europeanen en Amerikanen is opgeheven. Zolang je niet uit Pakistan of India komt, kun je uit de buurt van het politieburo blijven.
Navraag leert, dat registratie inderdaad is opgeheven. Per gisteren. Of wellicht eergisteren. Alleen is nog niet iedereen daarvan op de hoogte. Hopelijk zullen ze dat wel zijn, tegen de tijd dat wij weer eens door de douane moeten.

INTELLIGENTE QUOTES
Een speech houden is voor sommigen makkelijk, voor anderen iets minder. Ikzelf ben er geen grote liefhebber van, en ik probeer het dan ook meestal simpel te houden, om er zeker van te zijn dat ik het zelf achteraf nog begrijp. Sommige van mijn vakgenoten worden namelijk weleens het slachtoffer van hun eigen ingewikkelde bewoordingen, en laatst hoorde ik iemand speechen:
"Everybody has his own views about the way they look at things."
Dat is in elk geval een waarheid als een koe.

WEGENBELASTING
Iets simpels maar onplezierigs als wegenbelasting betalen is in Bangladesh een bijzonder ingewikkelde en tijdrovende operatie. Jullie vullen gewoon een acceptgiro in of vinken het hokje "periodiek betalen" aan. Maar hier moet je naar een vies hok met de naam "postkantoor" ver weg van je huis. En helaas zijn daar altijd weer onverwachte verrassingen voorhanden.
"Good morning, I want to pay my road tax."
"Sorry sir, not possible, you still have to pay your road tax for last year. And a fine for being late."
"But I paid last year!"
"Sorry sir, it is still open."
Geheel tegen verwachtingen in, is het bonnetje vindbaar in de administratie en wordt er een nieuwe trip naar hetzelfde postkantoor gemaakt.
"Here is my receipt. With amount, stamp and signature."
"Sorry sir, cannot accept. The man who took that money has been transferred. He put the money into his own pocket and did not hand it in to government."
"That is not my problem! I paid. I am not paying again."
"It is your problem. I you not pay again, you cannot pay this year. So you will get an extra fine on the end of this year."
Vele bezoeken en discussies later is er geen oplossing in zicht. Het jaar is bijna over. De nieuwe betaling staat voor de deur, onegtwijfeld weert hoger wegens extra boetes. Nu maar hopen dat we niet aangehouden worden.